Udział cywilów i nieletnich 100 lat temu przesądził o zwycięstwie. Płock 1920

Naszym gościem jest dr Bartłomiej Kluska z Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi, autor wystawy o Tadeuszu Jeziorowskim.

radiomixx.pl: Znajdujemy się w starej części Płocka, w której 100 lat temu odbywały się ciężkie boje związane z obroną Płocka w roku 1920. Płock też miał swój udział w wojnie, dzisiaj określanej jedną z dwudziestu najważniejszych bitew na świecie. Jest pan autorem wystawy o Tadeuszu Jeziorowskim,  jednej z wielu młodych osób, które stanęły na barykadach w obronie Płocka

dr Bartłomiej Kluska: W sierpniu 1920 roku wojska bolszewickie stanęły u bram miasta. Tadeusz Jeziorowski opuścił swój dom w Cierszewie, by dołączyć do grona obrońców Płocka. W mieście spontanicznie powstawały barykady, mające powstrzymać atak żołnierzy Armii Czerwonej, którzy wdarli się bez większego oporu do miasta. Tadeusz Jeziorowski odpowiadał za przynoszenie broni i amunicji, często ryzykując zdrowie i życie, praktycznie cały czas znajdując się pod ostrzałem sił nieprzyjacielskich. Drugiego dnia zmagań – 19 sierpnia – również z jednej z opuszczonych przez polskich obrońców barykad, Tadeusz przeniósł w inne, bezpieczne miejsce karabin maszynowy, który później służył Polakom do walki.

radiomixx.pl: Znajdujemy się nieopodal pomnika, który upamiętnia bitwę i obronę Płocka sprzed 100 lat. Tutaj też stanęła wystawa. Do kogo ona jest skierowana?

BK: Przede wszystkim do młodych ludzi, dlatego też jej podstawą są ilustracje wykonane przez znanego rysownika komiksowego Tomasza Wilczkiewicza. Uznaliśmy, że forma komiksowa, rysunkowa lepiej przemówi do młodego pokolenia odbiorców. Wystawie towarzyszy komiks „Waleczny Tadzio”, który można pobrać. Jest tutaj specjalny kod QR, zawierający odnośnik do strony internetowej oraz materiały dydaktyczne, które mu towarzyszą. Można je pobrać na własny telefon lub komputer i dokładniej poznać tę historię.

radiomixx.pl: To, co jest charakterystyczne w obronie Płocka i w wojnie z 1920 roku to ogromna rzesza nieletnich osób, która brała udział w walce o niepodległość Polski

BK: Historycy są zgodni. Przełomowym momentem obrony Płocka 18 i 19 sierpnia 1920 roku było dołączenie do walki mieszkańców miasta. Tych nieletnich, kobiet i cywilów. Gdy okazało się, że polski żołnierz – mniej liczny, ale i słabiej wyszkolony – nie może sobie poradzić z siłą ataku, do obrony dołączyli cywile. Stawiali barykady w mieście, na których trwała obrona. Razem z zawodowymi żołnierzami walczyli cywile oraz młodzież, taka jak Tadeusz Jeziorowski.

radiomixx.pl: Tadeusz Jeziorowski wsławił się obroną Płocka ale też tym, że stanął przeciwko agresorowi w 1939 roku. To osoba, która połączyła swoją postacią dwie wojny.

BK: Tadeusz Jeziorowski został pilotem myśliwców i dosłużył się stopnia porucznika. W sierpniu 1939 roku został przeniesiony na lotnisko Widzew w Ksawierowie pod Łodzią, aby bronić tej części polskiego nieba przed samolotami Luftwaffe przed spodziewanym atakiem wojsk niemieckich. 4 września 1939 roku Jeziorowski poległ walcząc w powietrzu z przeważającymi siłami wroga. Został pochowany na Łódzkim cmentarzu Doły razem z innymi lotnikami lwowskimi, którzy zapisali piękną kartę w obronie łódzkiego i polskiego nieba. Niestety, siła przeciwnika okazała się zbyt duża, ponieśliśmy ciężkie straty, nie udało się agresora powstrzymać.

radiomixx.pl: Jako historyk, który 100 lat później zajmuje się historią obrony Polski i walki o niepodległość, jak pan dzisiaj, w XXI wieku, patrzy na te wydarzenia sprzed 100 lat?

BK: Wydaje się, że obrona Płocka jest niedoceniana przez opinię publiczną. W sierpniu 1920 roku najważniejsza była bitwa warszawska i dziś obchody jej kolejnych rocznic mogą często przyćmić inne, równie istotne epizody wojny polsko-bolszewickiej. Wydaje się, że obrona Płocka związała część sił sowieckich na tym odcinku frontu. Nie mogły one pomóc wojskom walczącym bezpośrednio pod Warszawą. W ten sposób obrońcy Płocka dołożyli swoją niewielką, ale istotną cegiełkę do końcowego rezultatu wojny polsko-bolszewickiej.

radiomixx.pl: Obrońcy Płocka zostali uhonorowani, bowiem Józef Piłsudski przyznał mieszkańcom i obrońcom miasta Krzyż Walecznych.

BK: Józef Piłsudski odznaczył całe miasto Krzyżem Walecznych. Krzyżem Walecznych został odznaczony również Tadeusz Jeziorowski, wyróżniający się wśród odznaczonych – był najmniejszy. Miał 12-13 lat w momencie odznaczenia. Józef Piłsudski od razu zwrócił uwagę na tego młodego człowieka i zapytał Jeziorowskiego: „Kim jesteś, młody człowieku?”. „Jestem ochotnikiem i skautem”. I tacy właśnie ochotnicy i skauci przesądzili po części o rezultacie obrony Płocka i zapisali swoją piękną kartę w historii tego miasta. 

Zapraszam wszystkich na plac Narutowicza w Płocku, gdzie do końca miesiąca będzie stała ekspozycja „Tadeusz Jeziorowski. Bohater dwóch wojen”, przedstawiający postać walecznego Tadzia, lokalnego bohatera.