Czy astmę oskrzelową da się całkiem wyleczyć?

Rozmowa z dr. n. med. Rafałem Dobkiem z II Kliniki Chorób Płuc, Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie

radiomixx.pl: Astma oskrzelowa jest chyba najczęstszą chorobą dróg oddechowych. Jakie są przyczyny astmy oskrzelowej?

Rafał Dobek: Astma jest rzeczywiście jedną z najczęstszych chorób płuc; szacuje się, że obecnie na świecie jest około 350 milionów chorych. Jest to niezwykle zróżnicowany zespół chorobowy składający się z licznych fenotypów, mówiąc prościej odmian astmy, które cechują się różnym przebiegiem klinicznym czy rodzajem zapalenia. Trudno w prosty sposób odpowiedzieć na pytanie o przyczyny astmy. Z punktu widzenia pacjenta ważne są czynniki wywołujące napady duszności  i zaostrzenia. U chorych na astmę alergiczną przyczyną duszności może być kontakt ze swoistym alergenem, u chorych z astmą aspirynową – przyjęcie aspiryny lub leku przeciwbólowego z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. U prawie wszystkich pacjentów astma zaostrza się w czasie infekcji wirusowych, w kontakcie z dymem i innymi zanieczyszczeniami powietrza, czasem po wysiłku fizycznym. Cechą astmy jest nadreaktywność oskrzeli, czyli ich gotowość do skurczu pod wpływem działania nieswoistych czynników fizycznych lub farmakologicznych. Mówiąc prościej: dym lub zanieczyszczenia powietrza są dobrze tolerowane przez ludzi zdrowych, natomiast u chorych na astmę mogą spowodować ciężki napad duszności. Identycznie działa dym papierosowy.

radiomixx.pl: Jakie są objawy astmy oskrzelowej, czym powinniśmy się zaniepokoić? Kiedy udać się do lekarza?

Rafał Dobek: Najczęściej pierwszym objawem astmy jest napad duszności z „graniem w piersiach”. Duszność występuje w godzinach nocnych lub wcześnie rano, czasem także po wysiłkach fizycznych. U wielu chorych jest to objaw bardzo nieprzyjemny, alarmujący, czasem nawet stwarzający poczucie zagrożenia. Nikt, kto nie doświadczył osobiście uczucia duszności,  nie zrozumie chorego z dusznością. Oczywiście, pacjent powinien zgłosić się do lekarza niezwłocznie po pojawieniu się duszności, niezależnie od tego, jaka jest przyczyna tego objawu. Musimy pamiętać, że duszność jest objawem wysoce niespecyficznym; występuje nie tylko w bardzo wielu chorobach płuc, ale także w przebiegu chorób układu krążenia, nerwowego, a nawet może być objawem wzmożonego napięcia emocjonalnego czy choroby psychicznej.

radiomixx.pl: Rozumiem, że leczenie zaczynamy od udania się do lekarza POZ i co dalej powinno się wydarzyć, żeby potwierdzić lub wykluczyć astmę oskrzelową?

Rafał Dobek: Lekarz POZ może i powinien rozpoznać astmę, jeżeli objawy w wywiadzie i badanie przedmiotowe są typowe. Do rozpoznania i rozpoczęcia leczenia nie ma potrzeby wykonywania spirometrii ani konsultacji specjalistycznej. Oczywiście, konieczna jest diagnostyka różnicowa, co najmniej na podstawowym poziomie. Pacjent powinien samodzielnie w domu wykonywać pomiary szczytowego przepływu wydechowego (PEF). Duże wahania dobowe PEF przemawiają za rozpoznaniem astmy. Rolą lekarza POZ powinna być również edukacja chorego w zakresie unikania czynników ryzyka i przede wszystkim obsługi przepisanych inhalatorów. Z doświadczenia i badań klinicznych wiadomo, że bez prawidłowego przeszkolenia większość pacjentów nie stosuje inhalatorów poprawnie. Konsultacja specjalistyczna jest wskazana w przypadku  astmy trudnej i ciężkiej. Szczególną grupę stanowią pacjenci kwalifikowani do leczenia biologicznego, które umożliwiło uzyskanie kontroli nawet u chorych na ciężką astmę.

radiomixx.pl: Czy ta choroba wyklucza nas z normalnego funkcjonowania?

Rafał Dobek: Absolutnie nie. Celem leczenia jest uzyskanie kontroli astmy, czyli utrzymanie stanu zdrowia na poziomie zdrowych rówieśników. Chorzy na astmę mogą i powinni być aktywnie fizycznie. Mało tego, wśród profesjonalnych sportowców jest wielu chorych na astmę.

radiomixx.pl: Jeżeli lekceważymy objawy, czy choroba może się pogłębiać i czym może grozić?

Rafał Dobek: Astma powinna być systematycznie leczona. W przypadku zaniechania leczenia narasta proces zapalny w dolnych drogach oddechowych. U chorego mogą pojawić się ciężkie, nawet zagrażające życiu, napady duszności. Typową konsekwencją jest też nieodwracalna przebudowa oskrzeli, czyli tzw. „remodeling”.

radiomixx.pl: Na czym polega leczenie astmy?

Rafał Dobek: Ogromne znaczenie ma edukacja i ograniczenie czynników ryzyka. Astma, nawet bardzo łagodna jest od samego początku chorobą zapalną. Oznacza to, że pacjenci powinni stosować leki przeciwzapalne (przede wszystkim wziewne glikortykosteroidy - wGKS) od samego początku choroby. Obecne zalecenia zawarte w raporcie GINA 2021 zalecają jako preferowaną metodę terapii podawanie kombinacji wGKS z lekiem rozszerzającym oskrzela -  formoterolem – w leczeniu podtrzymującym i doraźnym. Takie postępowanie zabezpiecza przed przyjmowaniem wyłącznie leków bronchodylatacyjnych bez terapii przeciwzapalnej. Niezwykły postęp dokonał się w leczeniu astmy ciężkiej. Dzięki lekom biologicznym możemy w wielu przypadkach uzyskać kontrolę ciężkiej astmy i ograniczyć albo zupełnie odstawić kortykosteroidy systemowe, czyli przyjmowane doustnie.

radiomixx.pl:  Jak reagować – co zrobić – w przypadku napadu astmy? Co może zrobić chory, a co może zrobić osoba zdrowa na ulicy, by pomóc osobie z atakiem astmy?

Rafał Dobek: Chory na astmę powinien mieć zawsze przy sobie lek z grupy SABA – krótko działający lek rozszerzający oskrzela. Z reguły inhalacja 2-3 dawek takiego leku wystarcza, by opanować duszność. W razie braku efektu osoby z najbliższego otoczenia powinny wezwać pogotowie ratunkowe. Napady astmy,  na szczęście coraz rzadziej, mogą mieć dramatyczny przebieg i nawet być przyczyną zgonu chorego.

radiomixx.pl: Czy astmę oskrzelową da się całkiem wyleczyć?

Rafał Dobek: Astma jest chorobą przewlekłą. Z reguły utrzymuje się przez całe życie, ale można zapomnieć o jej objawach, stosując leki systematycznie. W przypadku niektórych fenotypów astmy możliwa jest wieloletnia remisja choroby.

radiomixx.pl: Czy możemy coś zrobić, aby ograniczyć ryzyko zachorowania na astmę oskrzelową?

Rafał Dobek: Najważniejsze znaczenie ma jakość powietrza atmosferycznego. Zanieczyszczenia, w tym szkodliwe gazy, dymy i spaliny samochodowe powodują pogorszenie przebiegu astmy.

radiomixx.pl:  Czy chorzy na astmę powinni podjąć jakieś szczególne działania, środki ostrożności w czasie pandemii COVID-19? Czy jest ona czynnikiem ryzyka ciężkiego przebiegu COVID-19?

Rafał Dobek: Astma łagodna i umiarkowana nie są czynnikami ryzyka ciężkiego przebiegu COVID-19. U chorych na astmę ciężką, zwłaszcza leczonych doustnymi glikokortykosteroidami, COVID-19 może stanowić zagrożenie. Najważniejsze dla chorych na astmę jest systematyczne przyjmowanie leków zgodnie z indywidualnym planem leczenia.

W ramach programu #ZdrowieDlaPłocka do dyspozycji zainteresowanych czytelników są dwie infolinie telefoniczne:

- onkologiczna (22) 546 33 77

- pulmonologiczna (22) 431 23 50

Więcej o programie PKN ORLEN i jednostek medycznych #ZdrowieDlaPłocka można dowiedzieć się na stronie www.zdrowiedlaplocka.pib-nio.pl

rmixx.pl